De zorg voor iemand die in een rolstoel zit of een herseninfarct heeft gekregen is duidelijk zichtbare zorg. Maar de zorg voor iemand die kampt met een psychische aandoening – angststoornis, dementie, psychoses of depressies bijvoorbeeld – is daarentegen nagenoeg onzichtbaar. Vaak uit schaamte, onzekerheid of onwetendheid. Daarom kloppen deze mantelzorgers niet snel op de deur voor hulp. En juist daarom is de LEVgroep in Helmond (*) gestart met een cursus voor deze ‘onzichtbare’ mantelzorgers.
De cursus is bestemd voor mantelzorgers en naastbetrokkenen van mensen met psychische óf psychiatrische problemen. Mantelzorgers/naastbetrokkenen (familie, partners, vrienden) van mensen met psychische problemen hebben verschillende rollen in de zorg om en voor hun naaste. Zij zijn partners in de zorg, mensen met eigen vragen en behoefte aan steun. Maar ze zijn ook ‘gewoon’ partner, ouder, broer/zus of vriend. De combinatie van al deze rollen kost heel veel energie. Een belangrijk doel van de training is om deelnemers handvatten te geven, zodat zij zichzelf op een gezonde manier staande kunnen houden.
De gratis cursus omvat tien bijeenkomsten van twee uur. Aan het einde van de laatste bijeenkomst ontvangen de deelnemers een certificaat van deelname. Eveline Vermeeren, psycholoog en creatief coach, verzorgt de training.
“Leven met iemand met wie het niet goed gaat is óók zorg. En die gaat 24 uur per dag door.”
Ineke Folgerts van het Steunpunt Mantelzorg, organisatie voor maatschappelijk werk, vertelt er uitgebreid over in het Eindhovens Dagblad: “We hebben ongeveer 5.500 mantelzorgers bij ons ingeschreven staan, van allerlei leeftijden, achtergronden en met een grote diversiteit aan zorgsituaties. De groep mensen waar het hier om gaat, zien we echter minder snel, hoewel we ze soms tegenkomen. Het probleem is dat mensen bij mantelzorg het traditionele beeld voor ogen hebben: de zorg voor iemand in een rolstoel of iemand die een herseninfarct heeft gekregen is veel zichtbaarder. De constante druk van leven met iemand met wie het niet goed gaat, dat is óók zorg. En die gaat 24 uur per dag door.”
Coach Eveline Vermeeren: “De omgeving begrijpt het ook vaak niet. Ze zeggen: ‘waarom blijft je man – of vrouw – de hele dag in bed liggen? Zeg gewoon dat -ie iets moet gaan doen!’. Bij iemand met een psychische aandoening werkt dat niet, soms zelfs averechts.”
Groter risico op overbelasting en gezondheidsschade
Het is niet exact bekend hoeveel mensen zorgen voor iemand met een psychische aandoening. Maar het Trimbos Instituut schat dat de omvang van deze groep groot is. Van de Nederlanders tussen de 18 en 64 jaar voldoet naar schatting 18 procent, ofwel 1,9 miljoen mensen, aan de criteria van een psychische aandoening.
De groep mantelzorgers die bij deze groep hoort, maakt bovengemiddeld meer kans om (ernstige) overbelasting en gezondheidsschade op te lopen dan andere mantelzorgers.
Wanneer weet je dat je partner of kind afwijkend gedrag vertoont? Wanneer erken je dat? Is een officiële diagnose nodig om te zeggen: ik ben óók mantelzorger? “Niet nodig”, verzekert Eveline Vermeeren, “wanneer er sprake is van een burn-out of psychische druk, dan merkt iedereen in het gezin daar wat van. Dat is al voldoende.”
“Het mantelzorgen zet druk op een relatie.”
“Een psychische aandoening kruipt vaak geleidelijk een relatie in”, vult Ineke Folgerts aan. ”Je kunt je vinger er niet opleggen. Je kunt het gevoel krijgen dat je schuldig bent aan het gedrag van de ander. Maar er komt een moment dat je denkt: ho even, dat ligt echt niet aan mij.”
Eveline: “Ergens weet je, er is iets met die ander aan de hand. Het zet druk op een relatie, omdat er veel in de communicatie gebeurt. Mensen lopen op eieren en er is altijd ruzie of gedoe.”
Zorgen voor jezelf staat centraal
In de cursus gaat het overigens niet over degene voor wie wordt gezorgd. “Hoe ga je ermee om, wat is handig en wat niet?” legt coach Vermeeren uit. “Je kunt je in een situatie als deze echt gevangen voelen. Door altijd voor die ander te zorgen loop je zelf vast. Soms kijk je alleen nog maar naar je partner als een psychiatrisch patiënt, terwijl iemand veel meer is dan alleen ziekte. Het gaat vooral ook over: hoe zorg je weer voor jezelf? Wat heb je nodig? Waar verlang je naar? Het zijn pittige bijeenkomsten, maar ze gaan ook over waar je blij van wordt.”
Ineke Folgerts: “Dat klinkt zo makkelijk, goed voor jezelf zorgen. Het kan ook weerstand geven, juist omdat het in de praktijk vaak niet zo makkelijk is. Als je al zo lang voor iemand zorgt, denk je misschien: kan ik hem of haar wel alleen laten? De vraag wat kan er wel en hoe, komt in deze training ook aan bod.”
(*)
LEVgroep in Helmond (LEV staat voor Leven en Verbinden) is een brede welzijnsorganisatie die verschillende diensten aanbiedt. Welzijn voorkomt zorg, is de visie van de LEVgroep en ‘preventie loont en brengt geluk.’ LEV helpt mensen om zo goed mogelijk mee te blijven doen in hun eigen omgeving. Gezond, vitaal en mobiel blijven door te kijken naar wat wél kan.
