Het project Peel Natuurdorpen is een unieke en slimme combinatie van klein wonen in tiny houses (*) in nieuwe natuur op landbouwgrond in de Peel, een voormalig hoogveengebied in Oost-Brabant en Noord-Limburg. Een traject van ongeveer 100.000 hectaren, ongeveer 70 kilometer lang en 20 kilometer breed, van Grave in Noord-Brabant tot Venlo in Limburg. Boeren leggen daar nieuwe natuur aan op landbouwgrond: bossen, heggen, houtwallen, waterpartijen en kruidenrijk grasland, een coulisselandschap. In deze nieuwe natuur komen tiny houses, verscholen tussen bomen. Maximaal 10.000 is de bedoeling, drie op één hectare. Het landschap moet het nieuwe verdienmodel voor de boeren worden. Een uniek project in Nederland. Het zou de oplossing kunnen zijn van een groot sociaal probleem: betaalbare huisvesting, nieuwe duurzame natuur en een zinvolle alternatieve benutting van te veel landbouwgrond. Het eerste tiny house is al gebouwd en bewoond. Het staat in het dorpje Zeeland (NB).
Het project is onlangs zowel door het publiek als door een vakjury gekozen tot Publiekswinnaar 2021 van de Nederlandse publieke omroeporganisatie VPRO. Het televisieprogramma ‘Tegenlicht’ van deze omroepvereniging zoekt elk jaar naar pioniers op een bepaald gebied. Dit jaar was daarvoor de woningbouwsector uitgekozen vanwege het enorme tekort aan huizen in Nederland. De VPRO zocht naar pioniers met initiatieven die betaalbare woningen kunnen bouwen om zodoende te kunnen bijdragen aan de beëindiging van de woningnood. Ruim 150 woonpioniers zonden hun initiatief in. Peel Natuurdorpen kreeg met 668 stemmen de Publieksprijs, 200 meer dan nummer 2.
De nieuwe rol van een boer: woonbosbeheerder en landschapsvernieuwer
Waarom Peel Natuurdorpen heeft gewonnen?
De vakjury: “Het agrarische landschap was het vertrekpunt van deze zoektocht en het woningvraagstuk is in dit project integraal meegenomen. Dit initiatief geeft een nieuwe betekenis aan wat een boer kan doen als woonbosbeheerder en als landschapsvernieuwer. Wel zijn er nog vragen over het verdienmodel: worden de tiny houses straks niet een tweede huisje voor vermogende Randstedelingen?”
De makers van het televisieprogramma stelden voorafgaand aan de zoektocht naar woonpioniers dat Nederland midden in een wooncrisis zit, die vooral jonge mensen raakt, en dat we daaruit willen. “Snelle oplossingen zijn er niet, maar wachten op de politiek voelt ook niet goed”, aldus de makers van het programma. “Dus waar en hoe kun je nu nog betaalbaar wonen in Nederland? Hoe komen we aan 1 miljoen nieuwe en duurzame woonplekken voor 2030?
Een beweging die anders wonen propageert: als onderdeel van het landschap
De vakjury nam in haar oordeel mee dat de tiny houses off grid (zelfvoorzienend) worden gebouwd, dus geen nutsvoorzieningen en of infrastructuur. Een buitengewoon lage footprint! De boeren gaan op landbouwgrond nieuwe natuur aanleggen, bossen, heggen, houtwallen, waterpartijen en kruidenrijk grasland. In deze natuur komen de tiny houses, verscholen tussen de bomen. Dit project draagt op een verbluffend simpele manier substantieel bij aan een oplossing voor het landelijk woningtekort: 10.000 tiny house woningen om te beginnen! En eenvoudig uit te breiden naar 100.000. De vakjury noemt de Stichting Peeldorpen Natuurdorpen “een beweging die anders wonen propageert, alsook een andere vorm van plannen: wonen als nadrukkelijk onderdeel van het landschap. Betaalbaarheid en een kleine footprint horen hand in hand te gaan.”
Tiny housers die in hun eigen voedselbos kunnen wonen
De Stichting Peel Natuurdorpen zelf prijst haar project aan door te wijzen op een groot aantal voordelen. ”In het project kunnen boeren een bijdrage leveren aan wonen èn mega veel nieuwe natuur. De waterkwaliteit en -retentie in de Peel kunnen door het project fors en snel verbeteren. Verdroging van de hoge zandgronden in de Peel is straks verleden tijd. De klimaatopgave komt door het project werkelijk van de grond. Het stikstofprobleem wordt hierop een zeer effectieve manier aangepakt. Gigantisch veel CO2-vastlegging: 10 miljoen nieuwe bomen als start! De tiny houses hebben een buitengewoon lage footprint. Geen boeren die stoppen met hun bedrijf, maar juist boeren met perspectief voor hun kinderen. Dus ook geen miljoenen of zelfs miljarden nodig om boeren uit te kopen. Een reëel alternatief om met plezier te blijven boeren, met een verdienmodel voor boeren, waardoor ze daadwerkelijk natuurinclusief kunnen worden. Bestaande Peeldorpen krijgen een ‘oppepper’ wat levensvatbaarheid betreft door de nieuwe tiny housebewoners. Boeren krijgen weer de waardering die ze verdienen, doordat mensen intensief betrokken worden bij het wel en wee van ‘hun’ boerderij. Tiny housers die in hun eigen voedselbos kunnen wonen.”
Reëel alternatief voor boeren die echt anders willen gaan werken
De Stichting Peel Natuurdorpen wordt gevormd door voorzitter Pierre Bos, die burgemeester is van Boekel, een van de dorpen in het gebied, Annie Martens, communicatiedeskundige en Jan Ottens, landbouwkundig ingenieur en bedenker van het plan. Het project is de afgelopen jaren ontwikkeld om een reëel alternatief te bieden voor boeren die echt anders willen gaan werken. Het verkeert thans in het stadium dat het bestuurlijk goedgekeurd moet worden.
De rijksoverheid heeft de Peel aangewezen tot één van de acht NOVI-gebieden in Nederland. NOVI staat voor Nationale Omgevings Visie en gaat over de toekomstige inrichting en ontwikkeling van de leefomgeving in Nederland. De NOVI-gebiedstatus betekent langjarige betrokkenheid van meerdere ministeries om samen met de regio’s de grote opgaven in zulk een gebied aan te pakken. (*)
Een tiny house is volgens Tiny House Nederland een nieuwe woonvorm met een duidelijke onderliggende filosofie. Het zijn kleine, volwaardige en vrijstaande woningen met een vloeroppervlak van maximaal 50 vierkante meter en met een zo klein mogelijke ecologische voetafdruk. In tiny houses wordt permanent gewoond; ze zijn dus niet bedoeld als recreatiewoning.
Er zijn twee soorten tiny houses: verplaatsbare en niet-verplaatsbare. Verplaatsbare tiny houses zijn meestal gebouwd op wielen en staan veelal op braakliggende terreinen, met als doel hier tijdelijk te wonen. Niet-verplaatsbare tiny houses zijn gebouwd op een vaste fundering en bevinden zich op een locatie waar ze permanent blijven staan. In beide vormen wonen de bewoners permanent in hun huisjes en hebben ze een inschrijving in de Basis Registratie Personen (BRP) op het adres waar hun tiny house staat.
