Vlaanderen investeert de komende jaren in het kader van het relanceplan ‘Vlaamse Veerkracht’ heel wat middelen in zorgzame buurten. Zo kunnen talrijke initiatieven die spontane solidariteit aanmoedigen, overal uitgerold worden. Minister Wouter Beke stelde vrijdag zijn beleidsplan voor op het online symposium ‘Buurtzorg en zorgzame buurten’. 

De Vrije Universiteit Brussel, de Universiteit Antwerpen en de Universitaire Medische Campus Antwerpen (UMCA) sloegen de handen in elkaar voor een groot online symposium op vrijdag 23 april, onder de noemer ‘Buurtzorg en zorgzame buurten’. Al verscheidene jaren zijn op veel plaatsen in Vlaanderen kleine buurtzorginitiatieven aan het groeien die die spontane solidariteit aanmoedigen en organiseren. Soms ontstaan die vanzelf, soms aangespoord door een vereniging, en soms trekken gemeenten en OCMW’s de kar.

De Koning Boudewijnstichting faciliteerde al heel wat projecten. Zo is er in Kortrijk het project De Gouden Buurt: onder impuls van CAW Zuid-West-Vlaanderen transformeert een ‘moeilijke’ buurt naar een ‘gouden’ buurt, door de talenten van bewoners te matchen met de hulpvragen van hun medebuurtbewoners. In Molenbeek is er dan weer het project Buurtpensioen, waarbij het vroegere café Les Beguines een nieuwe invulling krijgt dankzij een tiental kleine vzw’s.

Warm concept

“De coronacrisis toonde en toont duidelijk aan dat niet alle zorg geprofessionaliseerd moet worden”, vertelt prof. Paul Van Royen (UAntwerpen). “Mensen moeten voor elkaar zorgen, en doen dat ook. Dat kan op heel veel verschillende manieren: eens gaan wandelen met de hond van de buurvrouw wanneer die niet goed te been is, aanbellen wanneer de rolluiken dicht blijven, de nieuwkomer in de wijk welkom heten en wegwijs maken,… Buurtzorg staat niet los van de professionele zorg, maar is een warm concept dat mensen dichter bij elkaar kan brengen.”

Resultaten van de buurtzorgonderzoeken, uitgevoerd door de Vrije Universiteit Brussel, tonen aan dat iedere gemeente, iedere wijk uniek is. “Iedere buurt heeft een andere zorgvraag en het aanbod is er verschillend”, zegt prof. Emily Verté (VUB). “Iedere buurt heeft dan ook nood aan andere hefbomen vanuit het beleid. Vandaag is het beleid nog onvoldoende geënt op deze specificiteit, waardoor de burger met een zorg- of ondersteuning te vaak in de kou staat. Een geïntegreerd zorg- en welzijnsbeleid op maat van de buurt kan garanderen dat iedereen gelijke toegang heeft tot zorg en welzijn.” 

Sociale dieren

Vrijdag namen 551 mensen deel aan een online symposium rond buurtzorg. Tijdens meerdere modules bogen ze zich over verschillende aspecten van het thema. Wouter Beke, Vlaams minister van Welzijn, stelde er zijn beleidsplan rond het thema buurtzorg/zorgzame buurten voor. Hij kondigde meteen ook aan dat de Vlaamse regering vrijdag besliste om in het kader van het relancebeleid heel wat nieuwe projecten rond buurtzorgnetwerken te financieren. Samen met de al bestaande initiatieven moet die investering voor een doorbraak zorgen, zodat een web van buurtzorgnetwerken op termijn heel Vlaanderen zal bedekken.

“Dat er rond zorgzame buurten zoveel leeft op het terrein en in de academische wereld, stemt me tevreden”, aldus minister Beke. “Onze samenleving bruist dan ook van geëngageerde burgers en sociale professionals die samen met ons hierrond verder willen werken. We zijn immers allemaal sociale dieren die anderen nodig hebben om zichzelf te kunnen zijn. Elkaar ondersteunen binnen de buurt versterkt ieder van ons en het gemeenschapsgevoel. Het biedt een sterke sociale bescherming waar menselijke warmte en solidariteit centraal staan. Laten we elkaar hierin vinden en samen bouwen aan zorgzame buurten.”

Binnenkort lanceert de Vlaamse overheid een oproep en zal iedereen voorstellen kunnen indienen. De minister zal de investering in zorgzame buurten dan ook toelichten aan het grote publiek.

—

Lessen uit de praktijk: Fonds Daniël De Coninck bundelt 35 projecten

Aandacht voor lokale zorg en welzijn in buurten en wijken zit in het DNA van de Koning Boudewijnstichting. Sinds 2018 zet het Fonds Dr. Daniël De Coninck, opgericht onder de vleugels van de Stichting, expliciet in op de uitbouw van zorgzame buurten, ingebed in een laagdrempelige, humane en kwaliteitsvolle eerste lijn. Het Fonds faciliteert 35 beloftevolle buurtinitiatieven. Het gaat om zeer diverse praktijken want niet één zorgzame buurt is hetzelfde. Het Fonds liet deze 35 projecten ook analyseren door een academisch team. Het rapport ‘Lokaal samenwerken in Zorgzame Buurten’ is de neerslag van dit werk met focusgroepen en enquêtes, ter inspiratie voor andere buurten.

https://www.fondsdanieldeconinck.be/initiative/lokaal-samenwerken-in-zorgzame-buurten#stories

Enkele voorbeelden:

Een van de ondersteunde projecten is Enchanté in Gent, dat als kwartiermaker buurtbewoners, handelaars, eerstelijnswerkers en kwetsbare personen verbindt en gastvrije, zorgzame plekken creëert in het Gentse (en ondertussen ook in vier andere steden), waar mensen in kwetsbare posities rust en/of aansluiting vinden in het maatschappelijk leven. Typerend voor deze aanpak is dat professionals en niet-professionals de handen in elkaar slaan om de maatschappij ‘klaar te maken’ om het ‘anders dan gewone’ welkom te heten en op te nemen.

Of Zorgzaam Terbank in Leuven. Terbank is een van de meest vergrijsde wijken van Leuven. In de afgelopen jaren vestigden er zich steeds meer jonge gezinnen. Maar de contacten tussen de bewoners zijn oppervlakkig. Het lokale dienstencentrum Ruelenspark, dat Zorgzaam Terbank trekt, bekijkt met de bewoners wat ze nodig hebben en hoe andere bewoners hen daarbij kunnen helpen. Iedereen heeft talenten, al beseffen mensen dat niet altijd van zichzelf. Zorgzaam Terbank zet een systeem van burenhulp op, waarbij buren die hulp nodig hebben, worden gematcht met buren die kunnen helpen. Inmiddels werd het initiatief uitgebreid met een buurtteam van eerstelijnsprofessionals dat zich specifiek richt op kwetsbare personen in de buurt.

Een ander voorbeeld is De Gouden Buurt in Kortrijk. De wijk Tuiguisstraat-Zwevegemstraat-Sint-Antoniusstraat in Kortrijk haalt om de verkeerde redenen de media. Overlast, nachtlawaai, buurtbewoners die zich onveilig voelen. Met Zorgzame Buurten maakt CAW Zuid-West-Vlaanderen er een ‘gouden buurt’ van door de talenten van bewoners te matchen met hun mede-buurtbewoners die hulp zoeken. Het CAW kan met zijn aanwezigheid heel wat betekenen voor de buurt en samen aan een positief verhaal schrijven, waarbij iedereen zich goed voelt in zijn woning en in de buurt. Zij organiseren ontmoetingen tussen buurtbewoners en de inloopwerking, nachtopvang en opvang in de studio’s. Ze zoeken raakvlakken, detecteren zorgvragen en zetten mogelijkheden in de buurt in als antwoord.

Bij het project Buurtpensioen in Molenbeek spant een tiental kleine vzw’s samen om een nieuwe invulling te geven aan het vroegere café Les Béguines. Dit café haalde het nieuws naar aanleiding van de terroristische aanslagen van maart 2016. Het krijgt een nieuw leven als buurthuis dat mensen samenbrengt. Het BuurtPensioen faciliteert de uitbouw van een duurzaam Burenhulpnetwerk in samenwerking met de lokale partners en de bewoners in de wijk (via het wijkcomité). Deze aanpak is gebaseerd op de kennis en de ervaring die het Kenniscentrum WWZ heeft opgedaan bij de start en het onderhouden van zes andere burenhulpnetwerken (Neder-Over-Heembeek, Brussel Centrum, Brussel Noordwijk, Laken, Jette en Elsene). Een nieuwe antenne kan rekenen op een persoonlijk begeleidingstraject gekoppeld aan opleidingen en uitwisselingsmomenten met andere netwerken, met als bedoeling dat de antenne zo autonoom mogelijk kan functioneren.