De relatie tussen het bedrijfsleven, de politiek en de samenleving staat in Nederland de laatste jaren onder druk. Het bedrijfsleven krijgt de nodige kritiek te verwerken: op het salaris aan de top, de belastingmoraal, de score op de duurzaamheidsladder, het personeelsbeleid.
De werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland hebben in reactie hierop het zogenaamde ‘Brugproject’ opgezet, een serie ‘dialoogsessies’ over de maatschappelijke rol van het bedrijfsleven. De baas van 80.000 werknemers en 20 miljard jaaromzet, Frans van Houten, van de oorspronkelijke gloeilampenfabriek in Eindhoven, is daar nauw bij betrokken. Hij brengt zijn boodschap over de maatschappelijke rol van het bedrijfsleven graag en met verve publiekelijk over. En dat doet hij bij voorkeur in gezaghebbende media. Om bij te dragen aan het ombuigen van het negatieve beeld van het bedrijfsleven naar een positief imago. Onderbouwd met cijfers over zijn eigen multinational spreekt hij daarover in de jaarlijkse invloedrijke Economie-lezing van Elseviers Weekblad, geeft interviews aan o.m. het opiniemaandblad Forum van VNO-NCW, zijn eigen Press Office is ook regelmatig zijn spreekbuis en uiteraard neemt hij de gelegenheid ook te baat bij de bekendmaking van de eigen jaarcijfers.
Van Houten over de rol van ‘zijn’ Philips als wereldleider op het gebied van gezondheidstechnologie: “Als bedrijf zijn wij er voor de maatschappij, bestaan we bij de gratie van die maatschappij. We innoveren om de gezondheid en het welzijn van mensen te verbeteren.”
Met enige trots geeft hij een voorbeeld: “Philips is óók geraakt door corona. Niet alleen omdat er 80.000 mensen wereldwijd bij ons werken, maar ook omdat sommige onderdelen hun omzet fors zagen dalen. De productie van ventilatoren en patiëntmonitoren is daarentegen in zes maanden tijd verveelvoudigd. Ik ben trots op die flexibiliteit. We leverden in alle brandhaarden: China, Italië, Spanje en de Verenigde Staten.”
“Het zou volstrekt dom zijn het maatschappelijk belang te negeren.”
CEO Van Houten ontkent dat een bedrijf zijn bestaansrecht ontleent aan geld verdienen. “Geld verdienen is het gevolg van iets doen dat nuttig is. Je maakt iets dat innovatief is, uniek, en waar dus vraag naar is. Daar verdien je geld mee op een realistische manier, waarbij je netjes belasting betaalt en de aandeelhouders een goeie return-on-investment geeft. Dat doen we eigenlijk al 129 jaar. Philips past bijvoorbeeld al 20 jaar ecodesign toe, waarbij we onze producten ontwerpen op een ecologisch verantwoorde manier, met een lager energieverbruik en hergebruik van plastic. We nemen het maatschappelijk belang in acht. Het zou volstrekt dom zijn als je dat zou negeren. Want als je niet meer gewenst bent, verlies je marktaandeel.”
“Ik denk dat Philips zichzelf heel goed in de spiegel kan aankijken als het gaat om verantwoordelijkheid nemen.”
Vanaf volgend jaar publiceert Philips wat het bedrijf aan belasting betaalt in alle landen waar het actief is. Philips maakt wereldwijd 20 miljard euro omzet. In Nederland is dat 500 miljoen. De afgelopen 11 jaar betaalde het concern in totaal 150 miljoen euro winstbelasting in Nederland. Van Houten verwacht dat Philips volgend jaar 100 miljoen euro winstbelasting betaalt. ‘Dat is best veel op een omzet van 500 miljoen. Maar misschien denken mensen wel: best weinig op een omzet van 20 miljard. Maar je moet niet vergeten dat we in alle andere landen waar we actief zijn óók belasting betalen. Ik denk dat Philips zichzelf heel goed in de spiegel kan aankijken als het gaat om je maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen.”
Bovenproportionele R&D-investering in Nederlandse economie
Op sommige terreinen doet Philips volgens hem meer dan je zou kunnen verwachten. Hij noemt de Research & Development-inspanningen in Nederland. Wereldwijd heeft Philips vier innovatiehubs. De grootste staat in Eindhoven en vormt een belangrijk onderdeel van de regio Brainport. Hier investeert Philips jaarlijks meer dan veertig procent van het wereldwijde R&D-budget: ruim 700 miljoen euro per jaar. Terwijl er in Nederland ‘maar’ 11.000 van de 80.000 mensen werken. Van Houten: “Dat is dus een bovenproportionele investering in de Nederlandse economie. Dat is fijn vanuit Nederlands perspectief en we zijn en blijven Nederlands. Zo vind ik ook dat grote Nederlandse bedrijven hier duurzaam werkgelegenheid moeten handhaven en niet alleen maar werk naar andere landen moeten overhevelen. ”De CEO van de multinational gelooft heilig in veel meer samenwerking tussen bedrijfsleven, politiek en samenleving. “Nu zijn wij nog een groot bedrijf, maar een onderneming in het midden- en kleinbedrijf (mkb) heeft hulp nodig op dit gebied.”
Vervolgens houdt hij een vurig pleidooi: “Laten we nou veel meer gaan samenwerken en ons niet tegen elkaar afzetten. We hebben elkaar keihard nodig om onze concurrentiekracht te versterken. Verdeeldheid zaaien en bedrijven in een verdomhoekje zetten is niet de manier om sterker te worden.”
Brainport Eindhoven als hét voorbeeld van goede samenwerking
De leider van de wereldleider op het terrein van gezondheidstechnologie hoopt dat meer van zijn collega’s zich aangesproken voelen door zijn visie op samenwerking. Hij is van mening dat bedrijfsleven, politiek en samenleving een dialoog op alle niveaus moeten aangaan, waaraan iedereen zijn of haar eigen invulling moet kunnen geven. Hij noemt zijn stad Eindhoven als hét voorbeeld van samenwerking. “In Eindhoven zijn wij als Philips een grote partij. We overleggen veel met andere bedrijven, de Technische Universiteit en de gemeenten. We overleggen met elkaar over de vraag hoe het regionale ‘ecosysteem’ goed functioneert. Bij ons gaat dat uitstekend, met de Metropoolregio Brainport Eindhoven als een schoolvoorbeeld. Iedereen voelt zich daar verantwoordelijk voor. Als de Internationale School in Eindhoven geld nodig heeft, komt er dat. Of een afslag op de snelweg? Doet het bedrijfsleven. Waarom kan zo’n publiekprivaat netwerk zoals Brainport Eindhoven niet overal in Nederland? Waarbij we elkaar uitdagen en helpen, en met elkaar resultaten halen.”
“We hebben het aan onszelf te danken dat we ons engagement niet goed hebben ingevuld.”
Hij ervaart dit zelf bij NL2025, een beweging waarin CEO’s en leiders uit de culturele en wetenschappelijke wereld, kunst, bedrijfsleven en sport (“aanjagers”) zich op persoonlijke titel vanuit het ‘pay forward’-principe inzetten voor een betere toekomst van Nederland. Van Houten is een van die ‘aanjagers’. “Ik coach onder meer mkb’ers. Zo heb ik een bedrijf in contact gebracht met onze directie in Afrika, waarna binnen 3 maanden een exportproject is opgetuigd.”
De visie en filosofie van de Philips-CEO kwamen goed van pas in het ‘Brugproject’ om in zogeheten dialoogsessies te spreken met talloze werknemers, ondernemers (van klein tot groot), experts, managers en tal van andere groepen uit de samenleving over de maatschappelijke rol van bedrijven.
Van Houten: “Perceptie is realiteit. De dialoog tussen het bedrijfsleven en de politiek was kennelijk verzwakt en de dialoog met de maatschappij onvoldoende. Zo krijg je afstand en misverstanden op basis van incidenten. Die zijn dan vaak aanleiding om het bedrijfsleven in een verkeerd daglicht te stellen. We hebben het als bedrijven aan onszelf te danken dat we ons engagement niet goed hebben ingevuld. Het is te makkelijk om te zeggen: ik ben wereldwijd CEO en besteed geen tijd aan Nederland.”
CV Frans van Houten
Na een studie Economie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam begon Frans van Houten (60) in 1986 bij Philips. In 2002 kreeg hij de leiding over de divisie consumentenelektronica. Twee jaar later werd hij bestuursvoorzitter van Philips Semiconductors, dat in 2006 verzelfstandigde als NXP Semiconductors. In 2008 trad hij terug en werkte als adviseur van ING Groep. In 2010 werd hij voorgedragen om Gerard Kleisterlee op te volgen als CEO van Philips.
